Böbrek taşı, kristallerden oluşmuş, yüzeyi pürtüklü ya da düz sivri, genellikle 1-1,5 cm civarındadır. Sert pirinç tanesinden böbreğin içini tamamen saracak (yaklaşık 7cm). kadar büyük olabilir.

BÖBREK TAŞLARININ NEDENLERİ?
Taşın günümüz de tam olarak oluş nedeni bilinmemektedir. Taşın oluşmasında idrarın süperstüre (doygun) olup kristalize olması, idrarda inhibitör maddelerinin (kristallerin bir araya gelmesini engelleyen maddeler: sitrat, pirofosfat..gibi) miktarının az olması ve idrarda yoğunlaşan kristallerin birleşerek çökmesi etkilidir.

BÖBREK TAŞI KİMLERDE ÇOK GÖRÜLÜR?
Ailesinde ve yakın arabalarında böbrek taşı olanlarda(genetik),
20-40 yaş arasında olanlarda(erkekte 3/2 daha fazla)
Devamlı ilaç alanlarda (diüretik, antiasit, tiroid hormonu),
Tek böbreği olanlarda,
Az su içenlerde, sıcak ortamda yaşayanlarda, az hareket ve bol proteinli kalorili, az lifli beslenen kişilerde,
Gut ,hiperparatroidizmde ,İleostomili hastalarda, (örneğin Crohn's hastalığı) bir çok metabolik hastalıkta .
Hastaların büyük bir kısmında belirgin bir neden bulunamamaktadır.

BELİRTİLERİ NELERDİR?
Böbrek taşlarının %90'nı 4 mm'nin altındadır. Hafif ya da şiddetli ağrıyla veya hiç belirti vermeden kendiliğinden düşebilir. Tedavi gerektiren taşlar, bütün taş olguları içinde sadece % 10'dur. Bunlar klinik şikayetlerle ortaya çıkabileceği gibi, tesadüfen muayene esnasında da ortaya çıkabilir.
Şiddetli belden başlayıp kasıklara yayılan ağrı
Bulantı kusma
Karında gaz, şişkinlik
idrarda kanama, sık idrar yapma isteği

TANI NASIL KONUR?
Genellikle taşlar sesizdir, böbrek içinde kalikslerde duran taşlar klinik belirti vermez. Böbrek pelvisinde ve üretere (idrar yoluna) taş düşerse idrar yolunu tıkar. Ani spazm, ağrı ve kanamaya neden olur. Tanı genelde radyolojik muayene ile konulmaktadır ( Röntgen, ultrasonografi).
Bazen bilgisayarlı kesityazar ya da MR da gerekebilir.

TEDAVİ
Böbrek içindeki taşlar, genellikle sessizdir. Eğer klinik şikâyet ve böbrek dokusuna zarar vermiyorsa, takip edilebilir. Tespit edilen taş, 4mm'denküçükse genelde kendiliğinden düşer. Daha büyük taşlara ise tedavi gerekir:

Medikal tedavi: Analjezik antibiyotik verilebilir.

ESWL (Vücut dışından ses dalgalarıyla taşı kırma):
Son derecede kolay ve konforlu bir tedavidir. Taşlar ses dalgalarıyla kırılarak küçük parçalara ayrılır ve idrar kanalından vücut dışına atılır. Genellikle bu yöntemle 2.5 cm'den küçük taşlar %85-90 başarıyla tedavi edilmektedir.Bu tedavinin komplikasyonlarında taşlar kırılmayabilir, kırılan parçalar birikerek kum veya taş yolu oluşturabilir, enfeksiyon gelişebilir.ancak nadir görülür. Genellikle hastaya sorun çıkarmayan en yaygın kullanılan tedavi yöntemidir.

Perkutan nefrolitotomi: Böbrek içinde 3 cm'den büyük taşlarda uygulanır.
Hastanede genel anestezi altında, cilde küçük delikler açılarak, böbreğe optik cihazlarla girilerek taş kırılır ve deliklerden forseps ile tutularak ya da aspire edilerek çıkarılır.
Üreteroskopi ile taş çıkarılması: Üreteroskopi ince uzun metalden yapılmış (ortalama 45-80 cm) optik bir cihazdır. İdrarın çıktığı yollardan tersine bu cihazla girilir. Mesaneden üreter içine girildiğinde taşlar küçükse basket katater ile kavranarak çıkarılır. Taş büyük ise pnomotik, ultrasonik veya lazer kullanılarak taş kırılır.

Açık cerrahi tedavi: Diğer tedavilerin mümkün olmadığı durumlarda (Taşın büyük olduğu durumlarda, üriner enfeksiyona neden oluyorsa, böbrekte harabiyet ve kanamaya neden oluyorsa, idrar akımı tam olarak durduğu gibi) uygulanır.

TAŞ OLMASINI NASIL ÖNLERİZ?
Böbrek taşı olan hasta artık yaşamına bazı olmazsa olmaz kurallar girer. Bunlar:
Bol sıvı almak (Günde en az 7-8 bardak)
Yılda en az iki defa muayene olmak (Hiç bir şikâyet olmasa bile)
Düzenli egzersiz yapmak
Yapılacak testlere göre uygun ilaçları ve diyeti yapmak.
Genelde taşın cinsi, kan ve idrar tahlillerinden sonra anlaşılmaya çalışılır. Olguların %25-30'unda bir hastalığa sekonder taş oluşur( paratiroid,gut,barsak hastalıkları vs.) geri kalan %60'lık bölümünde ise belirgin bir hastalık bulunmaz.
Diyet önemlidir! Ürik asit taşları genelde bol proteinli gıdalarla ve gut hastalığında sık görülür. Asit idrarda oluşur, tedavide idrarı alkalin yapan ilaçlar allopurunol ve bol lifli diyet yapılabilir.